Het stikstofprobleem

De basis

De lucht om ons heen bestaat voor 78% uit stikstofgas (N2). Deze vorm van stikstof is onschadelijk. Andere chemische verbindingen met stikstof kunnen schadelijk zijn voor het milieu wanneer er een overmaat van aanwezig is. Het gaat hierbij met name om stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3), weergegeven in afbeelding 2b en 2c.

Het stikstofprobleem

Als er wordt gesproken over 'het stikstofprobleem' worden de stikstofoxiden en ammoniak die aan de basis liggen van dit probleem vaak simpelweg 'stikstof' of 'reactief stikstof' genoemd. De hoeveelheid stikstofoxide en ammoniak vormt momenteel een bedreiging voor de natuur. Deze overmaat aan stifstofoxiden wordt vooral veroorzaakt door industrie en uitlaatgassen van verkeer. Stikstofoxiden reageren met andere deeltjes in de lucht waardoor fijnstof ontstaat. Deze stikstofbevattende fijnstof daalt neer op de bodem en in oppervlaktewater. Ammoniak komt in grote hoeveelheden in de lucht terecht vanuit mest en urine van dieren. Ammoniak blijft niet lang in de lucht zweven en daalt ook neer op bodem en water.

Het schadelijke effect van stikstof op de natuur

Stikstof is toch een voedingsstof voor planten? Dat klopt wel, maar niet alle plantensoorten hebben evenveel stikstof nodig om goed te kunnen groeien. Wanneer er teveel stikstof in de grond terecht komt zullen plantensoorten die veel stikstof nodig hebben goed gedijen. Zo goed zelfs, dat ze andere plantensoorten gaan overwoekeren. Het gevolg is dat steeds meer plantensoorten verdwijnen. Dit heeft ook effect op de insecten en dieren die van deze soorten afhankelijk zijn. In het water zorgt toename van stikstof voor een overgroei van kroos en algen wat nadelig is voor andere waterplanten en vissen.

Een teveel aan stikstof zorgt dus voor een achteruitgang van de biodiversiteit doordat de balans verstoord wordt.

Korstmossen

Een korstmos is een samenlevingsvorm van schimmel met algen of blauwwieren. Ze hebben niet veel voeding nodig en je ziet ze vaak op de bast van bomen en op steen.

De schimmel leeft van suikers die middels fotosynthese gevormd worden door de algen. Cyanobacteriën die in sommige kortsmossoorten voorkomen binden stikstofgas vanuit de lucht. De overige voedingsstoffen haalt de korstmos vanuit de ondergrond, uit stofdeeltjes vanuit de lucht en vanuit in regenwater opgeloste stoffen.

Stikstofindicator

Ammoniak zorgt voor een basische milieu, wat het tegenovergestelde is van zuur. Zuurminnende korstmossen houden van een zure omgeving en stikstofminnende korstmossen houden van stikstof.

Met korstmossen kun je de luchtkwaliteit niet meten maar de aanwezigheid of juist afwezigheid van specifieke soorten geven wel een indicatie. Stoffen als ammoniak en stikstofoxiden hebben grote invloed op korstmossen. Beiden stimuleren de groei van stikstofminnende soorten zoals Gele dooiermossen. De toename van ammoniak zorgt er ook voor dat zuurminnende korstmossen verdwijnen.

Groot dooiermos (Xanthoria parietina)

Natuurmonitoring

Met behulp van natuurmonitoring wordt meer inzicht verkregen in het effect van het stikstofoverschot op de natuur.

Zoals eerder uitgelegd groeien sommige plantensoorten goed bij aanwezigheid van veel stikstof. Onder meer bramen en brandnetels domineren dan het landschap. Planten als deze kunnen als indicator dienen voor stikstofdepositie.

Met een drone kunnen wij natuurgebieden volledig in kaart brengen. Middels georeferencing worden de hoge resolutie dronefoto's tot één zogeheten orthofoto samengevoegd. Vervolgens laten we onze speciaal ontwikkelde computermodellen het werk doen. Met de software worden indicatieve plantensoorten automatisch gedetecteerd en we kunnen veranderingen in vegetaties op efficiënte wijze monitoren.

Houdt onze blog pagina in de gaten voor updates over onze projecten.